Het kan altijd beter. Dat klopt soms ook. Maar als dat je streven is, dan maak je het jezelf niet makkelijk. We leggen onszelf zoveel druk op, elke dag weer. We zijn hard voor onszelf als we niet aan bepaalde zaken voldoen, als ons to-do of to-be lijstje niet af is. Waarom kunnen we niet wat milder voor onszelf zijn? Wanneer is goed gewoon goed?
Waar komt het vandaan?
Ben ik er mee geboren of ben ik zo geworden? Ik kan me niet herinneren dat als kind alles perfect moest van mezelf of dat mijn ouders dat van mij verwachtten. Ik herinner me wel dat er zaadjes gepland zijn door diverse mensen en situaties. Op de basisschool hoorde ik elk jaar opnieuw dat er meer in zit dan dat er uit komt. Ik snapte dat niet. Ik deed toch mijn best? Hoe kan er dan nog meer in zitten? En als dat zo is, hoe haal ik dat er dan uit? In de brugklas kwam ik in de faalangstreductietraining terecht. Geloof niet dat dat enige verandering heeft gebracht. Mijn eerste onvoldoende op de middelbare school was voor biologie, een 4. Wat heb ik gehuild! Mijn wens om dierenarts te worden heb ik toen direct overboord gegooid want ja, blijkbaar kan ik dat niet.
Mijn hele middelbare schooltijd heb ik hard gewerkt, voor mijn gevoel tenminste. Begeleidingslessen, bijlessen buiten school. Soms wel meerdere per week. Elk jaar ging ik over zonder onvoldoendes. En toch voelde ik me ergens onderaan bungelen, niet eens de middenmoot. Het was gewoon nooit goed genoeg vond ik. Mijn eindexamen haalde ik met bloed, zweet en tranen....veel tranen. Na het gymnasium was het gebruikelijk dat je naar de universiteit ging. HBO was eigenlijk niet eens besproken met de decaan. Ik was 18 en had geen idee wat ik wilde en dus ging ik mijn vriendinnen achterna. Na 7 maanden universiteit was ik doodongelukkig en ben ik gestopt. Het schooljaar daarop begon ik op het hbo waar ik uiteindelijk mijn diploma heb gehaald. Dit voelde echter ergens nog steeds als falen. Ik was immers niet goed genoeg voor de universiteit.
Je doet er toe
Hoe perfectionisme ontstaat is complexer dan een enkele opmerking of situatie. Het zit veel dieper dan dat. De overtuiging dat je niet goed genoeg bent. Angst dat als je niet perfect bent, dat je het dan niet waard bent, dat je er dan niet mag zijn, dat je er niet toe doet. Het ontstaat meestal in de kindertijd of soms zelfs daarvoor maar het kan ook op een later moment ontstaan.
Perfectionisme is een manier om controle te krijgen. Controle over het gevoel dat je niet goed genoeg bent zoals je bent.
In principe ben je als klein kind tevreden met jezelf. Je vindt jezelf mooi als je in de spiegel kijkt, bent er van overtuigd dat je mooi kan zingen en dansen en dat dat wat je maakt en doet goed is. Het is mooi om zo'n klein hummeltje te zien zonder enige twijfel over zichzelf, zonder angst, zonder negatieve uitingen. Soms blijft dit gevoel helaas niet lang. Een driejarige die de tekening kapot scheurt omdat hij niet tevreden is. Een vijfjarige die vindt dat hij een te dikke buik heeft of een zevenjarige die zegt dat ze niet slim genoeg is.
In mijn werk in het onderwijs zie ik hoe dit perfectionisme zich verder kan ontwikkelen. Perfectionisme an sich is geen probleem. Het goed of beter willen doen is een mooi streven. Geef mij alsjeblieft een perfectionistische chirurg als ik ooit onder het mes moet. No room for error!
Maar jongeren die stoppen met sport of een andere hobby omdat ze nog meer moeten studeren? Jongeren die tot diep in de nacht doorleren? Die paniekaanvallen krijgen voor een toetsweek? Die niet tevreden zijn met een 8 of een toets herkansen omdat ze geen 9 hebben gehaald? Dat zijn wel zorgelijke signalen. Maar ook de jongere die zich er niet meer toe kan zetten om iets voor school te doen of niet meer naar school komt. Want waarom zou hij? Het is toch nooit goed genoeg. 'Ik kan het net zo goed niet doen, dan kan het ook niet fout gaan'. 'Van mij komt toch niets terecht, dat heb ik al zo vaak gehoord'.
Perfectionisme kan leiden tot stress tot overspannen tot burn-out. Zien en gezien worden in de meest positieve zin, kan al zeer helpend zijn. Zien wanneer iemand vastloopt, hulpvragen wanneer je zelf vastloopt. Als we elkaar en onszelf zouden zien voor de mooie en complete mensen die we zijn, dan zouden we een stuk milder zijn.
Comentários